Hoe kan een man de verwoeste ziel van een verkrachte vrouw begrijpen? Haar gechoqueerde geest, haar geschonden lichaam? De wetten over verkrachting zijn allemaal geschreven door een man. Als je weigert, ben je schuldig. Als je jezelf verdedigt, ben je schuldig. Als je toegeeft, ben je schuldig. Ik laat mijn stem horen uit naam van alle vrouwen die zijn verkracht, zelfs als het mijn leven kost.’
Het zijn de woorden van Reyhaneh Jabbari. Ze belt haar moeder vanuit een zwaarbewaakte Iraanse gevangenis.
Negentien was ze pas toen een man haar meelokte en probeerde te verkrachten. Uit zelfverdediging stak ze hem in zijn schouder met een mes dat op tafel lag, en vluchtte. Niet veel later overleed de man. Reyhaneh werd opgepakt en aangeklaagd voor moord. Zeven jaar gevangenschap volgde, waarvan vijf jaar in dodencellen, onder verschrikkelijke omstandigheden. Vernederingen, martelingen en bedreigingen. Haar jongste zusje van 14 dreigden ze te martelen als Reyhaneh niet bekende. De rechtszaak, waarbij zelfs een onafhankelijke rechter werd vervangen door een partijdige, was een farce. Reyhaneh werd veroordeeld tot bloedwraak: een doodstraf die enkel wordt afgeblazen als de familie van het slachtoffer – de man die haar wilde verkrachten – genade schenkt. Volgens de Iraanse wet is dat altijd de oudste man, hier de jongvolwassen zoon des huizes. Hij eiste van haar een verklaring dat zijn vader geen verkrachter was. Maar Reyhaneh – ongebroken – koos voor de waarheid. Op 25 oktober 2014 werd ze opgehangen.
Ruim acht jaar later, tijdens het filmfestival Movies that Matter in Den Haag, ontmoet ik Shahrzad, het jongste zusje van Reyhaneh. Shahrzad is in Nederland vanwege de film Seven Winters in Tehran, een aangrijpende documentaire over wat haar oudste zus is overkomen. ‘Ik weet niet of ik zo moedig zou zijn, als ik zou worden verkracht. Veel vrouwen in Iran weten, als je tegenwerkt of jezelf verdedigt, loopt het nog slechter af.’ Haar vriendelijke, donkerbruine ogen kijken me indringend aan. ‘Maar steeds meer vrouwen pikken het niet meer. Ze riskeren liever hun leven dan nog langer onderdrukking.’
Sinds de gewelddadige dood van de Koerdische Mahsa Amini zes maanden geleden protesteren jonge vrouwen én mannen massaal tegen de meedogenloze vrouwenonderdrukking in Iran. Het regime slaat terug. Meer dan vijfhonderd demonstranten zijn al gedood en ruim twintigduizend opgepakt, ernstig mishandeld en gemarteld, onder wie ook heel jonge kinderen. ‘De maatregelen van het Westen gaan niet ver genoeg’, zegt mensenrechtenactivist Mardjan Seighali. De Iraanse Revolutionaire Garde, het gewelddadige elitekorps van de ayatollahs, staat nog altijd niet op de terroristenlijst, waardoor leden gewoon kunnen reizen en hun kinderen zelfs in Europa kunnen studeren. Seighali waarschuwt voor naïviteit: ‘Westerse landen denken dat een dialoog het beste werkt. Ik hoop dat de EU leert van alle ervaringen met Poetin. De Iraanse moellahs zijn geen haar beter.’
En Shahrzad? Zij vluchtte na de dood van haar zus naar Berlijn, waar ze haar leven oppakte. Over twaalf dagen wordt ze 29, alweer drie jaar ouder dan haar oudste zus ooit werd. Als ik haar vraag wat de impact van de dood van haar zus is op háár leven, zegt ze met vochtige ogen: ‘Ik voel me nog heel vaak schuldig dat ik leef en zij niet.’ En vervolgt dan monter: ‘Zo dapper en moedig als mijn zus ben ik niet, maar toen ik 26 werd, nam ik mij voor mijn leven voor twee te leven. Zodat haar opoffering niet voor niets is geweest.’
Bron: De Volkskrant, 1 april 2023
