‘Wat weten Nederlanders over de Europese Unie?’, vraagt de jonge verslaggever, opgewekt de camera inkijkend. Hij bevindt zich in een dertien-in-een-dozijn-winkelcentrum, op zoek naar voorbijgangers. Een ouder echtpaar nadert. ‘Gefeliciteerd met Europa!’ Verbaasd kijkt het stel op. ‘Hoezo?’ bromt de man. ‘Het is vandaag de Dag van Europa!’, antwoordt de reporter. ‘Welke dag? Europadag? Gaat dat over het songfestival? Hoe ging dat nummer?’ Zijn vrouw begint te zingen: ‘Europapa, Europapa!’
Was Europadag maar zo bekend als de hit van onze Joost Klein. De feestdag verwijst naar 9 mei 1950, toen de Franse minister Schuman zijn ideeën presenteerde voor een nieuwe Europese samenwerkingsvorm. Eentje die oorlog tussen de Europese naties ondenkbaar zou maken.
Maar de feestdag ging geruisloos voorbij. Europa voelt voor velen als een ver-van-mijn-bedshow. Vandaar de lage verkiezingsopkomst; in 2019 stemde in Nederland slechts 40 procent. De helft van de Nederlanders geeft de Europese democratie een onvoldoende, blijkt uit Ipsos-onderzoek. Toch ziet bijna driekwart een rol voor de EU bij grensoverschrijdende problemen als migratie, klimaatverandering en internationale veiligheid.
Alle reden voor een uitgebreide campagne voor de Europese verkiezingen. Er staat veel op het spel. In onze Europese achtertuin woedt een oorlog met een door grootheidswaanzin bevangen dictator, die niet zal schromen na Oekraïne ook andere Europese landen binnen te vallen. Ondertussen groeien ook in de Europese Unie de anti-democratische krachten. Xenofobe leiders met dictatoriale neigingen, die onder leiding van de Hongaar Orbán onze Europese democratie bedreigen. The Economist waarschuwt in een alarmerend artikel voor deze radicaal-rechtse ‘strijd’ tegen de liberale samenleving. De vrije pers de nek omdraaien, onafhankelijke rechters kaltstellen en verdeeldheid creëren door haat te zaaien.
Helaas vindt het een vruchtbare voedingsbodem bij burgers die zich onvoldoende gehoord voelen, opgehitst door een stortvloed van online desinformatie en deepfakes. Waar vrijwel alle Europese politieke partijen een vrijwillige gedragscode tekenden tegen gemanipuleerde online drek, daar weigerde de rechts-populistische ID; Het Europese verbond van de PVV van Wilders, het Rassemblement national van Marie Le Pen en nog zeven andere radicaal-rechtse partijen die weinig ophebben met Europese democratische waarden.
Met minder dan vier weken te gaan komen de Europese verkiezingen er vooralsnog bekaaid af, een verdwaalde verkiezingsposter of een enkel achtergrondartikel voor de liefhebber daargelaten. Waarom je verdiepen in moeilijke Europese onderwerpen, als je je tegoed kan doen aan hapklaar nieuws over onze songfestivalheld in Malmö? Of aan glazenbolvoorspellingen van zich dood vervelende Haagse politiekparagnosten over de formatiekansen van een kansloos twitterkabinet.
Opvallend is het verschil met Berlijn, waar ik afgelopen week samen met mijn 84-jarige vader een paar dagen doorbracht. Straten vol verkiezingsbanners en affiches met de oproep te gaan stemmen. Zou het te maken hebben met de wrede geschiedenis hier?, vroegen we ons af, al fietsend door de stad langs de vele gedenkplekken, het Holocaustmonument, de restanten van de Berlijnse Muur. Van Oost naar West en weer terug.
Ik besefte hoe bijzonder het is dat wij hier nu in vrijheid rondfietsen. Zonder ingewikkelde paspoortcontroles, betalend met euro’s. De Duitse student Bruno leidde ons rond, in vloeiend Nederlands dankzij zijn studie in Maastricht. ‘Ik wil de geschiedenis over wat in Europa is gebeurd, levend houden’, vertelde hij bevlogen. ‘Want geschiedenis herhaalt zich niet, maar rijmt vaak wel.’ Waarop hij eraan toevoegde: ‘Niet van mezelf hoor, geleend van Mark Twain.’
Bron: De Volkskrant, 11 mei 2024
