U kent vast het gevoel van verrassing als u op zomaar een plek, totaal onverwacht, een bekende ziet. Het overkwam me toen ik, na een vriendenweekend in de bossen, met lijnbus 858 op weg was naar station Ruurlo. Vanuit mijn ooghoek zag ik opeens oud-collega Bart lopen. Huh? Bart? Ja, het was hem echt. In wandeloutfit, compleet met outdoorhoed, beige afritsbroek, stevige wandelschoenen en rugzak.
‘We oefenen voor de camino’, vertelt hij als ik hem bel. ‘Een langgekoesterde droom.’ Na de zomer reist hij met vrouw en zoon naar Frankrijk om van daaruit de voettocht naar bedevaartsoord Santiago de Compostela in Spanje te maken.
Bart en zijn gezin zijn lang niet de enigen die zich wagen aan de beroemde, eeuwenoude pelgrimsroute. In 2024 trok een half miljoen mensen richting het graf van apostel Jacobus de Meerdere. Het dubbele van 2014. En niet alleen de Camino de Santiago is razend populair. Ook het seculiere South West Coast Path in Engeland, dat internationaal bekendheid kreeg door het (al dan niet waargebeurde?) verhaal uit de bestseller Het zoutpad, kan zich verheugen in een snelgroeiende wandelaarschare. Net als het Nederlandse Pieterpad; de bijna 500 kilometer lange route van Pieterburen naar de Sint-Pietersberg wordt jaarlijks door tienduizenden afgelegd. Of neem de Nijmeegse Vierdaagse, waar dinsdag 47 duizend deelnemers starten: in een mum van tijd uitverkocht.
Wandelboeken, wandelcoaches en nieuwe wandelroutes schieten als paddenstoelen uit de grond. De Koninklijke Wandelbond Nederland spreekt in zijn jaarverslag over een heuse groeimarkt. Wandelen is hot, hip en happening. En de lijst met positieve bijwerkingen lang: lagere bloeddruk, kleinere kans op dementie, minder depressies, angst en stressklachten, sterkere botten, een beter humeur, een boost in creatief denkvermogen, minder buikvet en een langer leven. Ook voor wie worstelt met levensvragen of iets wil afsluiten, biedt wandelen soelaas. Volgens Rebecca Solnit, auteur van wandelklassieker Wanderlust, is wandelen ‘een staat waarin geest, lichaam en wereld zich op één lijn bevinden, alsof ze drie personages zijn die eindelijk met elkaar in gesprek gaan, drie noten die ineens een akkoord vormen’.
Niet vreemd dus dat velen aan het wandelen slaan. ‘Je kunt er een therapeutische tocht van maken, een natuurbeleving, een prestatieloop, een spirituele wandeling’, zegt emeritus hoogleraar rituele en liturgische studies Paul Post in de Volkskrant. Volgens hem vloeit de opleving van bedevaarttochten voort uit de menselijke hang naar rituelen, gelovig of niet. ‘Pelgrimages zijn populair omdat ze toegankelijk zijn voor iedereen.’
Toch wringt daar juist de schoen. Door sociale media, succesvolle boeken en films veranderen eeuwenoude bedevaartroutes in magneten voor massatoerisme. Soberheid, lokale gastvrijheid en reflectie maken plaats voor Insta-spots, glamping en wandelaarsfiles. Horden luidruchtige groepen bewegen zich zwaaiend met selfiestokken in colonne door natuur en dorp, en veranderen daarna tot diep in de nacht in feestende dronkenlappen. Bedevaart wordt backpackers-kermis. Zo ook op de camino, waar het merendeel van de zogenaamde pelgrims uitsluitend het laatste traject van de route aflegt en zo het felbegeerde pelgrimcertificaat incasseert. Weer een item van de bucketlist afgevinkt.
‘Op sommige plaatsen in de wereld wordt je aankomst of vertrek op geheimzinnige wijze vermeerderd door de emoties van al diegenen die daar eerder zijn vertrokken of aangekomen’, schreef Cees Nooteboom ruim dertig jaar geleden in De omweg naar Santiago. Dat de emoties inmiddels gepaard gaan met zoveel overlast, getoeter en geschreeuw dat deze met hoge boetes en geluidsmeters moeten worden bestreden, had hij vast niet kunnen bedenken.
Bron: De Volkskrant
