‘Als je springt, spring dan van tien hoog.’ ‘Eetstoornis? Dan brengen we toch geen eten. Eens kijken hoe lang je het volhoudt.’ ‘Wil je euthanasie, dan koop ik een touw voor je. Kan je jezelf ophangen.’ ‘Ik snap wel dat je misbruikt bent als je je zo kleedt.’ Het schrikbarende rapport Eenzaam gesloten van de 26-jarige Jason Bhugwandass geeft een verbijsterend inkijkje in de mensonterende werkwijze op de Zikos-afdelingen van de gesloten jeugdzorg.
Crisisafdelingen met zeer kwetsbare tieners, veelal meisjes, blijken een repressieve gevangenis waar groepsleiders vernederen, manipuleren en zich stelselmatig bedienen van fysiek geweld. Met een snoeiharde aanpak die het laatste beetje zelfvertrouwen van de ‘bitches, kankerhoeren en mongolen’ verpulvert. Eenzame opsluiting, discriminatie, seksueel grensoverschrijdend gedrag, je maag draait om als je de verhalen leest.
‘In 2008 moesten jeugdgevangenissen veranderen in gespecialiseerde jeugdzorginstellingen. Maar het zijn nog steeds gevangenissen, letterlijk en figuurlijk’, vertrouwt een ex-medewerker uit de gesloten jeugdzorg mij toe. ‘Gebouwen met tralies, zware celdeuren en groepsleiding vol bokito’s die zich laten voorstaan op hun jarenlange ervaring als strenge jeugdgevangeniswerker. Ik ben er niet lang gebleven. De extreem repressieve aanpak, het gebrek aan specialistische psychiatrische expertise. Ik kon het niet voor mezelf verantwoorden.’
In 2019 concludeerde commissie-De Winter dat er sinds 1945 sprake is geweest van ‘systematisch psychisch en fysiek geweld’ in de Nederlandse jeugdzorg. Het kabinet beloofde beterschap en bood zijn excuses aan, inclusief een schadevergoedingsregeling voor slachtoffers. ‘Maar wie houdt de vinger aan de pols?’, waarschuwde De Winter.
Niemand blijkbaar, gezien de schrijnende ervaringen van Jason en zijn 51 lotgenoten, de laatste daterend uit 2023. Terwijl de signalen al jarenlang bekend waren. Pas recent, na het delen van de getuigenissen deed de inspectie invallen op de Zikos-afdelingen en gingen jeugdzorgaanbieders over tot een opnamestop. De inspectie wilde het rapport dinsdag niet formeel in ontvangst nemen, vanwege hun ‘eigen onafhankelijk onderzoek’. Een vage kulsmoes; vermoedelijk bang voor de eigen reputatie.
Ook Lieke Domburgh, bestuurslid van iHub, moederorganisatie van twee beruchte Zikos-afdelingen, bleef in een uitzending van Nieuwsuur vakkundig weg bij enige (h)erkenning van de vernederingspraktijken in haar organisatie. Ze noemde de jongeren ‘dapper’ en de verhalen ‘aangrijpend’, maar verantwoordelijkheid nemen voor de misstanden, laat staan excuses maken, deed ze niet. ‘Een duivels dilemma, waar moeten deze kinderen anders heen?’, was haar verweer. Begrijpelijk misschien, want ze zijn immers al vaak van het kastje naar de muur geschopt onder het mom van ‘te complex om te behandelen’. Maar nooit ofte nimmer een legitimatie voor vernedering, intimidatie en geweld door inadequaat personeel.
Ook de politiek huilt krokodillentranen. Nog altijd hangt de jeugdzorg forse bezuinigingen boven het hoofd en dus meer ellende voor de allerkwetsbaarste kinderen. De motie van GroenLinks-PvdA-Kamerlid Lisa Westerveld tegen nog eens een extra bezuiniging van 511 miljoen haalde het niet, omdat BBB, VVD, PVV en NSC tegenstemden. Dezelfde partijen die eerder de bezuiniging vurig bestreden.
Verontwaardiging over misstanden is een vluchtige emotie, blijkt steeds weer. De politiek schreeuwt moord en brand, bestuurders buigen deemoedig hun hoofd en kondigen weer een volgend onafhankelijk onderzoek aan. Tot de ophef weer uit het nieuws verdwenen is. Intussen wordt de jeugdzorggevangenis op papier gesloten, maar blijft in de praktijk open. Wachten dus op het volgende misselijkmakende rapport over jeugdige slachtoffers. Wie de werkelijke daders zijn, laat zich gemakkelijk raden.
Bron: De Volkskrant, 16 maart 2024
