wijfelmoed. Kent u dat woord? Ik niet, tot ik deze week wijkgenoot Naud erover hoorde. In de hoek van het buurtkoffiezaakje. De krant onaangeroerd voor zijn neus. ‘Gaat ie wel?’ vroeg ik. ‘Mwah’, antwoordde de anders zo sprankelende jonge vader. ‘Die verdeeldheid in de wereld. Ik word er zo somber van.’ Dus trekt Naud zich steeds meer terug, in zijn eigen bubbel van gezin en vrienden. ‘Ik ben bang. Bang voor mijn eigen felheid, voor nog meer olie op het vuur. Had ik maar meer twijfelmoed.’
Ik herken dat wel. Het is niet gemakkelijk om in deze gepolariseerde tijden de lokroep van de absolute zekerheid, die ons links en rechts vastberaden om de oren vliegt, te weerstaan. Jezelf te dwingen tot eerst luisteren, dan wikken, wegen, nog een nachtje slapen, met een frisse blik, door andermans bril, ‘wat als’ en ‘ja, maar’. Wankelmoedig leven, weifelend op de tast. Wie durft dat nog?
Kijk naarConclave, de Vaticaanthriller over de uitverkiezing van een nieuwe paus. Deze geheimzinnige machtsstrijd tussen de kandidaat-pausen biedt veel thematiek die tot nadenken stemt. Zoals die van de diepe verdeeldheid tussen hen die de toekomst zien in verscheidenheid en een modernere houding jegens homoseksualiteit en vrouwenrechten, en zij die ‘vechten’ voor een witgewassen verleden als tegenwicht tegen ‘het kwaad van de islam en woke-nieuwlichterij’.
Oogstrelende beelden, spanning, intriges, Conclave heeft het allemaal, maar wat het meest blijft hangen, is de ode aan twijfel. ‘Geloof is geloof omdat het hand in hand met twijfel wandelt’, zegt kardinaal Thomas Lawrence, gespeeld door Ralph Fiennes. Lawrence, een geboren twijfelaar, pleit in zijn openingsspeech vóór twijfel en tegen valse zekerheden. Juist die tekst was de belangrijkste reden voor regisseur Edward Berger om de film te maken. ‘Ik ben al mijn hele leven een enorme twijfelaar’, zegt hij in Het Parool. ‘Waar ik dat lang als zwakte heb gezien, haal ik er inmiddels juist energie uit.’
Wie kan twijfelen staat open voor andere perspectieven, kan samenleven met andersdenkenden zonder bang te hoeven zijn voor verlies van eigenheid. ‘Wanneer we ons begrip ván de wereld en onze medemens vergroten, kunnen we ook ons begrip vóór de wereld en onze medemens vergroten’, zegt de Pools-Belgische filosoof Alicja Gescinska.
Maar helaas, twijfel kan niet rekenen op de populariteitsprijs. Het is stelligheid die in onze machomaatschappij zieltjes wint. Op het strijdtoneel van het eigen gelijk verdrijft zwart-wit onder trompetgeschal elke kleur. Listig opgepookt door kwaadwillende figuren en ophefminnende algoritmes wordt zelfs de grijstint naar de coulisse verbannen.
‘Het publieke debat neemt al te vaak de vorm aan van een duel in plaats van een dialoog’, vindt Gescinska. ‘Het onbegrip aan weerskanten van het politieke en ideologische spectrum lijkt soms zo groot dat het debat nog slechts een dovemansgesprek dreigt te zijn.’
Waar was de twijfel daags na het afschuwelijke geweld rondom Ajax – Maccabi Tel Aviv in Amsterdam? Nog voor de feiten bekend waren, de reconstructie gereed, werd het oordeel geveld, gesteund door blinde bevestiging van het eigen gelijk. Opgehitst door zijn blondgelokte broodheer zette ‘de premier voor alle Nederlanders’ in één fel uitgesproken zin een hele bevolkingsgroep neer als zondebok.
‘Stellige overtuigingen zijn de grootste vijand van eenheid, stelligheid de aartsvijand van tolerantie’, houdt kardinaal Lawrence ons voor. Ik gun ons land een premier met twijfelmoed.
Bron: De Volkskrant, 16 november 2024
