Mijn opa heeft op de BBB gestemd’, zegt Kevin. Zijn ogen glimmen als hij naar de partijposters achterin de klas wijst. Lauren, afgelopen weekend nog bij de demonstratie op de A12 met haar moeder, kan haar afgrijzen nauwelijks verbergen. ‘De BBB? Die zijn tegen de natuur hoor!’, briest ze. Haar blik verraadt grote bezorgdheid. ‘Waarom hebben zoveel mensen op de BBB gestemd, juf? Maken zij zich dan geen zorgen over de toekomst van hun kinderen?’ Ik leg uit dat ik denk dat zij zich óók zorgen maken over de toekomst van hun kinderen en daarom zo luid en duidelijk van zich hebben laten horen.
175 jaar nadat Thorbecke zijn handtekening onder de Grondwet zette, is zijn levenswerk nog altijd springlevend. Wat je ook van de uitslag vindt, het volk heeft gesproken. En dat is goed nieuws, houd ik mijn klas voor. Toch is de parlementaire democratie niet vrij van zorgen. Het Huis van Thorbecke, dat al scheuren vertoonde, trilt sinds woensdag op zijn grondvesten. Los van de impasse die in de provincies zal ontstaan over de stikstofplannen en nijpende woningbouw, heeft de verkiezingsuitslag grote gevolgen voor de nu al versnipperde Eerste Kamer.
Op zich zou dit geen probleem hoeven zijn. De Eerste Kamer is geen Tweede Kamer, die met plannen en wetgeving komt. ‘Niet het stichten van het goede, maar het voorkomen van het kwade’, schrijft de Senaat zelf over zijn functie. Een terughoudend gezelschap dat zich beperkt tot het controleren van wetgeving op uitvoerbaarheid, rechtmatigheid en handhaafbaarheid. Althans dat zou het moeten zijn.
Helaas is het orgaan dat ons moet beschermen tegen de waan van de dag in de praktijk al lang niet meer de chambre de réflexion die het pretendeert te zijn. Na elke verkiezing wordt de Eerste Kamer politieker. Dankzij het campagnecircus van landelijke politici zijn ook deze Provinciale Statenverkiezingen verworden tot een ‘schijnverkiezing’ van een niet-direct gekozen ‘schaduw-Tweede Kamer’.
Hoe die Senaatpolitiek werkt, deed voormalig FvD-senator Otten onlangs op Nu.nl uit de doeken. Hij hielp Rutte aan een extra stem voor de Stikstofwet, in ruil voor ‘mooie plaatjes’ in de pers. De fotograaf van persbureau ANP stond al klaar. Rutte ging met tegenzin overstag, nadat Otten had gedreigd: ‘Als je niet meegaat, dan stemmen wij tegen de wet’.
De gevolgen van de politisering van de Eerste Kamer zijn groot. Het kabinet, bij de statenverkiezingen pas halverwege zijn regeertermijn, wordt speelbal van de laatste dagkoersen van het volkssentiment. Wetgeving voor noodzakelijke langetermijnverbeteringen komt niet van de grond. Ook leidt het politieke-dealtjes-maken senatoren af van hun kerntaak: toezien op de kwaliteit van wetgeving. Potentieel schadelijk, zeker in een tijd van nieuwe wetten met grote impact, zoals de Omgevingswet en de nieuwe Pensioenwet. Het zou niet de eerste keer zijn dat er ronduit funeste wetgeving door de Eerste Kamer wordt geloodst. De omstreden Toeslagenwet passeerde er geruisloos, net als de later door de Raad van State afgekeurde Stikstofwet.
Democratie is te kostbaar voor politieke spelletjes in een indirect gekozen gremium, wist Thorbecke al in 1848. De Eerste Kamer was de grondlegger van onze democratie een doorn in het oog. Afschaffen gaat te ver. Maar de Senaat moet stoppen met Tweede Kamertje spelen. Revisie van het instituut ‘zonder grond en zonder doel’ is hard nodig.
‘Maar Thorbecke is dood juf’, roept Lauren door de klas. ‘En wij willen pauze!’ Ze wijst naar de klok. Het is tijd voor buitenspelen in het bos. Zolang dat nog kan.
Bron: De Volkskrant, 17 maar 2023
