‘Let op! Verdachte personen gesignaleerd!’ In de buurtapp verschijnt een foto van twee mannen. Eén met een hoodie, de ander een ijsmuts. ‘Geen Nederlanders, ze spreken Oost-Europees’, had de afzender gehoord, op filmopnames van zijn deurbelcamera. ‘Goed dat je het meldt!’ antwoordt een ander. ‘We houden het extra in de gaten. Heb je de politie al gealarmeerd?’
Reuze handig, een deurbelcamera met haarscherpe beelden van iedereen die zich voor jouw deur ophoudt. Een autobewakingssysteem dat opnames maakt van alles rondom jouw geparkeerde bolide, ideaal tegen vandalen. Een trackerapp op de mobiel van kindlief zodat je altijd weet waar hij uithangt.
Surveillancetechnologie van firma’s als Google en Amazon groeit en bloeit in onze gedigitaliseerde samenleving. En er is meer moois op komst voor de gepassioneerde huis-tuin-en-keukenrechercheur. Gezichts- en nummerplaatherkenning of een koppeling met een ‘watchlist verdachte personen’, inclusief automatische politiemelding. Lekker veilig!
Inmiddels heeft een op de acht huishoudens een videodeurbel. Levensgevaarlijk, waarschuwde Thijs Turèl, expert stedelijke digitalisering, deze week in het NPO Radio 1-programma Dit is de Dag. Hoewel een camera uitsluitend gericht mag zijn op de eigen woning of het erf, filmt 90 procent de openbare weg. Illegaal. Net als het bewaren van de beelden, ergens in de cloud van een of andere Amerikaanse of Chinese techgigant. Zogenaamd tijdelijk, maar wie weet wat er buiten ons zicht mee gebeurt.
Vooraanstaande denktanks wijzen op de opkomst van surveillance-dictaturen, zoals in China, waar met gezichtsherkenning, drones en hacksoftware burgers worden gevolgd. En wat te denken van de buurtapp-praktijken, waarin etnisch profileren en burgers die voor eigen rechter gaan spelen geen uitzondering zijn.
Ach, zo’n vaart loopt het niet, toch? Naïef vindt Turèl en met hem hoogleraar Digital Surveillance Marc Schuilenburg: ‘Surveillance neemt een enorme omvang aan op manieren die niet meer als zodanig zichtbaar zijn, laat staan worden gecontroleerd.’ Zorgelijk. Zeker als veiligheid een onbetwistbare heilige graal wordt en publieke waarden als privacy en het tegengaan van discriminatie het onderspit delven.
Gepercipieerde onveiligheid; handelaren in angst verdienen er miljarden aan of winnen er verkiezingen mee. Terwijl volgens Schuilenburg de angst voor onveiligheid in geen verhouding staat tot de feiten. Sinds 2001 is de criminaliteit alleen maar afgenomen. Toch blijft angst een lucratief verdienmodel.
Dat komt ook de politie goed uit. Van de miljoen particuliere camera’s is eenderde al aangemeld bij de Databank Camera in Beeld van de politie. Dat het bij dit particuliere opsporingsapparaat aan democratische controle ontbreekt – en door capaciteitsgebrek bij de Autoriteit Persoonsgegevens aan toezicht – deert blijkbaar niet.
‘Ik zit daar vrij gemakkelijk in’, zei de projectleider en geestelijk vader van Camera in Beeld in Dit is de Dag. Daar manifesteerde de politieman zich als een trotse videobelvertegenwoordiger die nogal lichtvoetig denkt over onze grondrechten. ‘Onlangs werd ik zelf gewaarschuwd dat er mensen uit een ander land zich ophielden in de straat’, sprak hij vooringenomen. ‘En donkere huizen, dat lokt uit tot criminaliteit.’
Intussen dendert de trein aan verdachtmakingen in mijn eigen buurtapp vrolijk door. ‘Heb ook beelden teruggekeken’, schrijft iemand. ‘Inderdaad gure lui.’ Een volgende zag ze heen en weer fietsen en stilstaan voor nummer 83. Het is de huiseigenaar van nummer 83 die de buurtbewoners, na tientallen berichten, uit hun angstgreep verlost: ‘Beste allemaal, wij zijn onze keuken aan het verbouwen en deze heren helpen daarmee.’
Bron: De Volkskrant, 20 januari 2024
