Rood staan en toch nog even dat hippe jurkje of die vliegvakantie scoren. Koop nu, betaal later. Millennials en GenZ zweren bij online shoppen op de pof. In een click en een zucht is het gepiept. Tot na dertig dagen de ellende begint. Torenhoge boetes en incassokosten. Schulden stapelen zich op. De door Arjen Lubach als pofbedrijven betitelde betaalapps zoals Klarna en Riverty groeien explosief en daarmee het aantal problematische schulden. ‘Veel jongeren zijn zich er niet van bewust dat ze aanzienlijk meer geld kwijt zijn als ze niet op tijd betalen en komen in de problemen’, zegt schuldhulpbranchevereniging NVVK in de Volkskrant.
Ook de Autoriteit Financiële Markten (AFM) maakt zich zorgen. Volgens de financiële toezichthouder wordt het kopen op afbetaling steeds normaler gevonden. Alleen al op TikTok wemelt het van de filmpjes waarin jongeren koketteren met hun ‘Klarnaschuld’. Probeer je koopdrift maar eens te beteugelen als jong mens met een nog niet ontwikkelde prefrontale cortex. ‘Precies het deel in de hersenen dat verantwoordelijk is voor functies als vooruitplannen en impulsbeheersing’, legt hersenonderzoeker Barbara Braams uit.
Hoe de gratisgeldverkopers daar misbruik van maken, onthult het AFM-rapport Buy Now, Pay Later. Het rapport citeert een onderzoek van nota bene Klarna zelf, waarin het Zweedse pofbedrijf schaamteloos zijn ware aard laat zien onder het motto ‘speel in op de shop-emoties van consumenten’. Zo weet Klarna dat ‘de twijfel met name in de betaalfase van het shopproces kan toeslaan’. En dus moeten in die fase de ‘dieptepunten’, zoals de betaaldienst de consumententwijfel noemt, ‘zo veel mogelijk worden afgezwakt’. Hiervoor heeft Klarna een trits aan trucjes, ter manipulatie van het irrationele consumentenbrein, zoals ‘cadeautjes geven’ of ‘schaarste suggereren om het verlangen aan te wakkeren’. En mocht het schuldgevoel van de klant opspelen als er op de betaalbutton moet worden gedrukt, dan is ‘elimineer negatieve emoties’ het recept van Klarna om ‘te voorkomen dat een spontane, snelle aankoop verandert in een logische, bedachtzame’.
Een ontluisterend inkijkje in de werkwijze van het fintechbedrijf van oprichter Stefan Siemiatkowski, dat deze zomer met een Amerikaanse beursgang ten minste 20 miljard dollar hoopt op te strijken. Binnenlopen door gewetenloos geld te verdienen aan menselijke zwakte, in het bijzonder die van jongeren met een kleine portemonnee, een staaltje afbraakkapitalisme ten top.
‘Ik maak me veel zorgen over de vele koop-nu-betaal-later-aanbiedingen die jongeren in Nederland krijgen’, waarschuwde koningin Máxima onlangs. Ook de Tweede Kamer sprak deze week opnieuw haar bezorgdheid uit over de pofbedrijven, nu is gebleken dat zelfs minderjarigen eenvoudig toegang krijgen tot de betaalapps. ‘De verleiding is te groot voor jongeren om producten te kopen waar zij eigenlijk helemaal geen geld voor hebben’, zegt VVD-Kamerlid Daan de Kort.
Omdat er nog geen Europese wetgeving is ingevoerd, komt het aan op moreel besef van deze bedrijven zelf. Ik heb er weinig fiducie in. Waarom zouden ze ook? Tot 40 procent van hun inkomsten komt uit boetes en incassokosten van laatbetalers. Boetes zíjn het verdienmodel. Pofgigant Klarna zal in aanloop naar de beursgang zijn toekomstige aandeelhouders vooral willen voorspiegelen wat voor groeibriljant het bedrijf is. Hoe meer laatbetalers, hoe beter. ‘Ik doe mijn best om de nachtmerrie van het bankwezen te zijn!’, schrijft de Klarna-ceo op X. ‘Ik doe mijn best om de nachtmerrie van kwetsbare consumenten te zijn!’ ligt een stuk dichter bij de waarheid.
Bron: De Volkskrant, 9 maart 2024
