wijfelmoed. Kent u dat woord? Ik niet, tot ik deze week wijkgenoot Naud erover hoorde. In de hoek van het buurtkoffiezaakje. De krant onaangeroerd voor zijn neus. ‘Gaat ie wel?’ vroeg ik. ‘Mwah’, antwoordde de anders zo sprankelende jonge vader. ‘Die verdeeldheid in de wereld. Ik word er zo somber van.’ Dus trekt Naud zich steeds meer terug, in zijn eigen bubbel van gezin en vrienden. ‘Ik ben bang. Bang voor mijn eigen felheid, voor nog meer olie op het vuur. Had ik maar meer twijfelmoed.’

Ik herken dat wel. Het is niet gemakkelijk om in deze gepolariseerde tijden de lokroep van de absolute zekerheid, die ons links en rechts vastberaden om de oren vliegt, te weerstaan. Jezelf te dwingen tot eerst luisteren, dan wikken, wegen, nog een nachtje slapen, met een frisse blik, door andermans bril, ‘wat als’ en ‘ja, maar’. Wankelmoedig leven, weifelend op de tast. Wie durft dat nog?

Kijk naarConclave, de Vaticaanthriller over de uitverkiezing van een nieuwe paus. Deze geheimzinnige machtsstrijd tussen de kandidaat-pausen biedt veel thematiek die tot nadenken stemt. Zoals die van de diepe verdeeldheid tussen hen die de toekomst zien in verscheidenheid en een modernere houding jegens homoseksualiteit en vrouwenrechten, en zij die ‘vechten’ voor een witgewassen verleden als tegenwicht tegen ‘het kwaad van de islam en woke-nieuwlichterij’.

Oogstrelende beelden, spanning, intriges, Conclave heeft het allemaal, maar wat het meest blijft hangen, is de ode aan twijfel. ‘Geloof is geloof omdat het hand in hand met twijfel wandelt’, zegt kardinaal Thomas Lawrence, gespeeld door Ralph Fiennes. Lawrence, een geboren twijfelaar, pleit in zijn openingsspeech vóór twijfel en tegen valse zekerheden. Juist die tekst was de belangrijkste reden voor regisseur Edward Berger om de film te maken. ‘Ik ben al mijn hele leven een enorme twijfelaar’, zegt hij in Het Parool. ‘Waar ik dat lang als zwakte heb gezien, haal ik er inmiddels juist energie uit.’

Wie kan twijfelen staat open voor andere perspectieven, kan samenleven met andersdenkenden zonder bang te hoeven zijn voor verlies van eigenheid. ‘Wanneer we ons begrip ván de wereld en onze medemens vergroten, kunnen we ook ons begrip vóór de wereld en onze medemens vergroten’, zegt de Pools-Belgische filosoof Alicja Gescinska.

Maar helaas, twijfel kan niet rekenen op de populariteitsprijs. Het is stelligheid die in onze machomaatschappij zieltjes wint. Op het strijdtoneel van het eigen gelijk verdrijft zwart-wit onder trompetgeschal elke kleur. Listig opgepookt door kwaadwillende figuren en ophefminnende algoritmes wordt zelfs de grijstint naar de coulisse verbannen.

‘Het publieke debat neemt al te vaak de vorm aan van een duel in plaats van een dialoog’, vindt Gescinska. ‘Het onbegrip aan weerskanten van het politieke en ideologische spectrum lijkt soms zo groot dat het debat nog slechts een dovemansgesprek dreigt te zijn.’

Waar was de twijfel daags na het afschuwelijke geweld rondom Ajax – Maccabi Tel Aviv in Amsterdam? Nog voor de feiten bekend waren, de reconstructie gereed, werd het oordeel geveld, gesteund door blinde bevestiging van het eigen gelijk. Opgehitst door zijn blondgelokte broodheer zette ‘de premier voor alle Nederlanders’ in één fel uitgesproken zin een hele bevolkingsgroep neer als zondebok.

‘Stellige overtuigingen zijn de grootste vijand van eenheid, stelligheid de aartsvijand van tolerantie’, houdt kardinaal Lawrence ons voor. Ik gun ons land een premier met twijfelmoed.

Bron: De Volkskrant, 16 november 2024

‘Het zou voor het broodnodige geestelijk herstel van de overprikkelde lezer technisch mogelijk moeten zijn om tot de jaarwisseling Volkskranten in de bus te krijgen zonder de woorden ‘Trump’, ‘Wilders’ en ‘fatbike’ erin.’

Wat zou dat heerlijk zijn, denk ik bij de ingezonden brief van Trees Roose uit Haren. Maar is een column zónder Trump niet wat wereldvreemd, in de week dat in de grootste democratie ter wereld een veroordeelde haatzaaier tot president is gekozen? Deze man voorspelt weinig goeds, ook voor ons. Volgens banken raakt zijn komst iedere Nederlander voor minimaal 500 euro in de portemonnee. Steun tegen de oprukkende Russische agressie aan de grenzen van de EU wordt hoogst onzeker. De geldkraan voor Oekraïne moet dicht en Navo-landen met betalingsachterstand worden een hapje voor Poetin, aldus Amerika’s nummer één.

Dus toch die berg columns, duidingen, waarschuwingen en doemverhalen maar tot me nemen. Koortsachtig elk nieuwsfeitje en achtergrondverhaal opslurpen. Eenmaal voor mijn computerscherm verdwijnt de animo om erover te schrijven. Komt het door de voor mij onbegrijpelijke uitslag? ‘Niet te bevatten dat zo’n groot deel van de bevolking in hem een savior ziet’, schrijft mijn Amerikaanse vriendin. ‘Doodeng.’ Inderdaad, dat gevoel bekruipt ook mij steeds meer. Ik staar wat voor me uit. Tot plots mijn telefoon gaat.

Het is Sita. Ze klinkt opgetogen. ‘Eind van dit schooljaar studeer ik af!’ Ik krijg een brok in mijn keel. Aan haar afstuderen ging een lange, moeilijke weg vooraf. Sinds het overlijden van haar moeder rust alle zorg voor haar gehandicapte vader op Sita’s schouders. Enig kind, de familie te ver weg. Aanvankelijk ging haar pabostudie voorspoedig – Sita is een geboren leraar – maar de combinatie van studeren, stage, mantelzorg en werken bij de Action werd haar te veel. De studie moest op een lager pitje. De bijbaan kon ze niet stoppen, Sita en haar vader leven op bijstandsniveau. ‘Gelukkig ontkom ik aan de langstudeerboete’, zegt ze. ‘Ik zou die nooit kunnen betalen.’

De vermaledijde langstudeerboete, je zou haar bijna vergeten door de vloedgolf van ander nieuws. Bij elk extra jaar studievertraging hangt je als student een boete van 3.000 euro per jaar boven het hoofd. Desastreus als je geen ouders met een dikke bankrekening hebt. Of als je langer doet over je studie omdat je autisme hebt, zoals veel van mijn leerlingen. Studeren met autisme kost meer energie en inspanning, dus is het risico op studievertraging groter.

De bezuinigingsplannen van dit kabinet zijn oneerlijk en oliedom. Naast de langstudeerboete worden internationale studenten – die per saldo personeel en geld opleveren voor de economie – geweerd, en gaat het mes in onderzoek en innovatie. Niet voor niets schreef het bedrijfsleven samen met ondernemerskoepel VNO-NCW een brandbrief. Onderwijs en onderzoek zijn cruciaal voor ons verdienvermogen, helemaal nu onze concurrentiepositie al onder druk staat. Trumps dreigende handelsrestricties nog daargelaten.

De kaalslagplannen van onderwijsminister Bruins en consorten zijn geen klein bier. Een miljard in het hoger onderwijs. Plus nog eens ruim een miljard in het mbo, voortgezet en primair onderwijs.

Laat de demonstratie aanstaande donderdag in Utrecht het startpunt zijn van een oorverdovend en onophoudelijk tegengeluid van studenten, onderwijsinstellingen, politici, ouders en ook bedrijven! Zodat Volkskrantlezer Trees kan vragen om ‘Volkskranten zonder de woorden ‘langstudeerboete’, ‘onderwijsbezuinigingen’ en ‘kansenongelijkheid’ erin.’

Bron: De Volkskrant, 9 november 2024

De Amerikaanse Joselli, 17 weken zwanger, krijgt plotseling hevige bloedingen. De dokter acht een miskraam onvermijdelijk, maar weigert medische hulp. Het hartje klopt immers nog. Joselli sterft aan ernstige bloedvergiftiging.

Haar landgenote Samantha hoort bij de 20-wekenecho over de aangeboren hersenaandoening waardoor haar kindje direct bij geboorte zal sterven. Toch verplichten artsen haar de hele zwangerschap uit te zitten.

Sinds het Hooggerechtshof in de VS in 2022 het Roe v. Wade-arrest vernietigde, kent bijna de helft van de Amerikaanse staten een abortusverbod. De uitzonderingsgronden zijn dermate beperkt en vaag, dat artsen elk risico op een boete van 100 duizend dollar of jarenlange gevangenisstraf mijden. Het gevolg, zo blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Ohio: de babysterfte piekt. Hoeveel moeders sinds 2022 het leven lieten, is onbekend, maar je houdt je hart vast als je de horrorverhalen leest.

Abortus is verworden tot een fel vlammend brandpunt in de Amerikaanse verkiezingstrijd. Wie is baas in de buik van de vrouw? Zij zelf (het standpunt van Harris)? Of toch de staat, al dan niet namens God (zoals Trump betoogt)? Al lijkt Donald de laatste tijd in te binden, bang dat zijn anti-abortusgeluid verkeerd uitpakt. ‘Hij heeft zijn retoriek verzacht, zichzelf tegengesproken en zijn ‘pro-life’-uitspraken verbannen’, constateerde The New York Times na analyse van 660 quotes. ‘Toch is er geen bewijs dat zijn kijk op abortus is veranderd.’

Pro-lifestemmers hopen op dat laatste. Abortus geldt voor hen als pure moord en abortusartsen zijn huurmoordernaars, precies zoals ook de ‘verlichte’ Paus Fransicus erover denkt. Op hun beurt roepen de Democraten in een nieuwe reclamespot vrouwen op hun stem geheim te houden voor hun partner. In de hoop Republikeinse vrouwen te trekken die de abortusban verafschuwen, maar dat hun man niet durven te zeggen.

Precies veertig jaar geleden trad in ons land de abortuswet in werking. Na een verhitte strijd van Dolle Mina’s en andere feministen. Hoewel ook hier de prolife-beweging steeds rabiater actievoert, onder aanvoering van de SGP, staat het recht op abortus vooralsnog fier overeind. Doorn in het oog blijft het feit dat abortus onder het strafrecht valt.

‘Ga je dát, het strafrecht, het allerzwaarste middel dat je hebt, inzetten om te reguleren wat er in onze baarmoeders gebeurt? Ik vind dat principieel verkeerd’, zegt Anniek de Ruiter in de Correspondent. De Ruiter is secretaris bij Bureau Clara Wichmann, een organisatie die zich inzet voor een betere positie van vrouwen.

Volgens haar is ook in ons land het recht op abortus een kwetsbaar bezit. ‘Mensen morrelen eraan in kleine stapjes, maar als je honderd stenen plaatst, heb je een muur gebouwd.’

Over de lakse houding van Nederlanders is De Ruiter kritisch. ‘We vergeten rekening te houden met de sterke neiging, de reactionaire kracht, om terug te gaan naar vroeger, die over het algemeen onvoordelig uitpakt voor vrouwen.’

En zo is het. De steun voor legale abortus onder Nederlanders is weliswaar groot (73 procent is voor, volgens Ipsos), maar teveel bestaat het idee dat abortus (en zwangerschap!) een onwrikbare verworvenheid is die primair de vrouw betreft en verder geen steun behoeft. Laat staan mannelijke steun. Een misvatting. Niet omdat vrouwen bescherming van mannen nodig hebben, zoals Trump wil doen geloven (‘Whether women like it or not’). Maar omdat ‘zelfbeschikking over ons lijf’ een universeel mensenrecht is dat zowel vrouwen als mannen aangaat.

Bron: De Volkskrant, 2 november 2024

‘Zien jullie die rare uil op die hoge stoel?’, vraagt Timmy opgewonden. ‘Die eet mensen op en poept ze daarna weer uit.’ Jason, met overslaande stem: ‘En die man daar, kijk! Hij heeft een bosje bloemen in zijn billen.’ Gegiechel in de klas. ‘Juf, waarom zijn al die mensen bloot?’

Even twijfel ik. Was de Tuin der lusten, een waarschuwing van schilder Jeroen Bosch voor de verleidingen van het leven, wel zo geschikt voor kinderogen? Tot nu toe bevielen de Middeleeuwen mijn klas goed. Zelfs de duistere kanten, zoals plunderingen, steden vol ongedierte en de zwarte dood, hadden geen slapeloze nachten veroorzaakt. Dus, besloot ik, het drieluik met zijn wonderlijke en zondige wezens mág gewoon niet ontbreken. Bovendien, de ‘duivelmaker’ uit Den Bosch behoort tot de Canon van Nederland, verplichte kost vanaf groep 5.

Voor hoe lang nog?, dacht ik bij het lezen van Amerika Amerika van NOS-correspondent Marieke de Vries, over de diepe verdeeldheid van de Verenigde Staten. De Vries wijdt ook een hoofdstuk aan de cultuuroorlogen die zich als een olievlek over Amerikaanse scholen uitbreiden. Aanstichter is de Republikeinse gouverneur van Florida Ron DeSantis, met zijn ‘Don’t Say Gay’-onderwijswet en de ‘Stop the Wrongs to Our Kids and Employees Act’ (Stop WOKE Act).

Over de auteur
Merel van Vroonhoven is leraar, toezichthouder en columnist van de Volkskrant. Ze had twintig jaar bestuurlijke topfuncties waaronder voorzitter van de Autoriteit Financiële Markten.

Columnisten hebben de vrijheid hun mening te geven en hoeven zich niet te houden aan de journalistieke regels voor objectiviteit. Lees hier de richtlijnen van de Volkskrant.

Al 3.300 boeken zijn in de ban gedaan, omdat ouders er aanstoot aan nemen. ‘In de top 10-verboden-boeken gaan er vier over gender en lhbti, en zes over zwarte Amerikanen’, citeert De Vries leraar Tritt, een docent Engels uit Orlando. ‘Het is duidelijk welke groepen ze onzichtbaar willen maken.’ Op zijn eettafel ligt Anne Frank’s Diary, op dezwarte lijstvanwege Annes ontluikende seksuele gevoelens.

De politieke cultuurstrijd in het klaslokaal kost openbare scholen miljarden aan rechtszaken. Niet alleen voor de verdediging tegen desinformatie en lastercampagnes, maar ook voor de beveiliging van bedreigde leraren, bleek deze week uit onderzoek door vier vooraanstaande Amerikaanse universiteiten.

En Donald Trump? In tegenstelling tot Founding Father George Washington, die Amerika met federaal onderwijsbeleid en openbaar onderwijs wilde verenigen, roeptoetert Trump dat hij het ministerie van Onderwijs sluit zodra hij is gekozen.

Onder het mom van idiote claims, zoals dat kinderen op school transgender-operaties zouden ondergaan: ‘Can you image your son comes back with a brutal operation?’ Het onderwijs moet zich beperken tot taal en rekenen, vindt hij. De school is geen plek voor discussies over ras, gender of seksuele diversiteit. Maar meer christelijke ideologie en patriottisme uitdragen, dat wel. Scholen die in Trumps ogen verkeerde zaken onderwijzen, kunnen naar financiering fluiten.

Angstaanjagende ontwikkelingen. Ogenschijnlijk ver weg, maar griezelig dichtbij voor wie de passages over neutraal onderwijs en ‘leeftijd adequate seksuele voorlichting’ in het regeerprogramma van de Wilderscoalitie tot zich laat doordringen. Tel daarbij op de hogere btw op boeken, de ongekend grote bezuiniging op onderwijs van dit kabinet en de weinig overtuigende toelichting van de OCW-bewindspersonen deze week.

De echo van Amerika klinkt door. ‘Te lang is de activistische woke-cultuur dominant geweest in de collegezalen en onderwijsinstellingen.’ Was getekend: PVV-Kamerlid Reinder Blaauw.

Misschien zie ik het wat zwart allemaal, maar laat niemand zeggen ‘ik zag het niet aankomen’ als binnenkort hier het vrome werk van een oer-Hollandse schilder het door hem zo gevreesde gruwelijke lot in het hellevuur wacht.

Bron: De Volkskrant, 26 oktober 2024

‘Dat gezeik bij die gemeente, het drijft me tot waanzin!’ Met een verhit gezicht stormt Karin de lerarenkamer binnen. ‘Wil je een steentje bijdragen aan het verminderen van de woningnood en de exploderende zorgkosten, dan wordt het je gewoon onmogelijk gemaakt.’

Karin probeert al maanden een vergunning te krijgen om het huis van haar 80-jarige vader om te bouwen tot een kangoeroewoning. Zij en haar gezin wonen dan op de bovenverdieping en haar vader beneden, met eigen voordeur, keuken en badkamer. Als vader meer hulpbehoevend wordt, is Karin dichtbij.

Precies zoals overheidsbeleid voorstaat, maar open armen van haar gemeente krijgt ze niet. Wie zijn huis wil splitsen in een pre-mantelzorgwoning, ziet alle stoplichten in het stadhuis direct op rood springen. ‘Alsof ik een illegale pandjesbaas ben, die het huis volpropt met arbeidsmigranten.’

De kranten staan vol met gefrustreerde mantelzorgers in spe die alvast met hun ouders willen gaan samenwonen. Ze lopen vast in een moeras van regels en bezwaren. Moeder is niet slecht genoeg, een huisje in de achtertuin mag wel maar woningsplitsing niet. Of de gemeente heeft überhaupt geen beleid.

De gemeente Utrechtse Heuvelrug dreigde mantelzorger Wim Verheul zelfs met een megaboete van 6.000 euro per week. Wims 90-jarige moeder woont in een aanbouw en zijn bejaarde schoonouders op het erf naast het huis. Verboden, aldus de gemeente. Maar één mantelzorgwoning mag, dus of Wim maar even zijn moeder óf zijn schoonouders op straat wilde zetten.

Dankzij publiciteit wist Wim dit te voorkomen, maar de regels laten een dergelijke oplossing officieel nog niet toe. Zijn oproep bij RTV Utrecht: ‘Er moet ruimte komen om op zo’n manier voor familie te zorgen.’

In 2040 telt Nederland ongeveer 2,6 miljoen 75-plussers. Een recordaantal mensen dat niet alleen zorg, maar ook woonruimte nodig zal hebben. Tien jaar voor het zover is, wil het kabinet 290 duizend extra ouderenwoningen hebben gebouwd. Maar hoe en in welke vorm blijft een raadsel, werd deze week weer duidelijk tijdens het Kamerdebat over de ouderenzorg.

In Zuid-Europese landen als Spanje en Italië leven families al generaties lang samen. Inmiddels neemt, geholpen door de woningcrisis, ook in Nederland de behoefte aan dit ‘intergenerationeel wonen’ toe. Architect Auguste van Oppen, ontwerper van gemengde woonwijken, weet: ‘Als je jong en oud mengt, blijven mensen geestelijk vitaler. Het geeft meer vreugde in het leven, mensen blijven langer gezond en maken daarbij minder aanspraak op het zorgapparaat.’

‘Zorgen over wonen is nu de voornaamste reden dat mensen bellen’, vertelde Fleur Kusters van MantelzorgNL bij RTL. ‘Als de mantelzorg er al is, is best wat mogelijk. Maar juist die situatie vóór zijn, blijkt op veel plekken moeilijk.’

Volgens haar zijn niet alle gemeentes in Nederland terughoudend in het meedenken bij mantelzorg of pre-mantelzorgwoningen. Maar het zijn er nu nog geen zeventig, veelal de kleine gemeentes. Vaak zetten (grote) gemeentes liever in op dat ene veelbelovende bouwproject van honderden ouderenwoningen, dan kralen rijgen met individuele (pre-)mantelzorgwoningen.

Van al die grootse bouwplannen komt alleen nog niets terecht. Afgelopen jaar slechts 3.000 van de benodigde 290 duizend ouderenwoningen. Terwijl er tienduizenden plekken – wie weet meer? – zijn die snel geschikt kunnen worden gemaakt voor een (pre-)mantelzorgwoning. En daarmee kunnen we met velen een serieuze bijdrage leveren aan het oplossen van de complexe woon-zorgpuzzel van onze vergrijzende maatschappij. De potentie is er, nu de wil nog.

Bron: De Volkskrant, 19 oktober 2024

‘Op dit soort momenten schaam ik me dood dat ik Nederlander ben.’ Roy Grinwis diende in 2007 in Uruzgan. Woedend twittert hij over het besluit van het kabinet om beveiligers van Kamp Holland toch niet naar Nederland te halen: ‘De Afghanen die ons twintig jaar hebben bijgestaan, laten we keihard stikken onder de barbaarse Taliban.’

Dat PVV-bewindspersonen iedereen zonder Nederlands paspoort of met islamitische geloofsovertuiging als paria behandelen, wekt helaas geen verbazing meer. Maar dat het zogenaamd ‘keurige’ deel van het kabinet daarin meegaat, is verbijsterend. Oud-diplomaat en NSC-minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp ontpopt zich in zijn eerste honderd dagen tot een politicus met een wel heel wendbare geest, getuige zijn lege retoriek over ‘de hartverscheurende situatie van de Afghaanse meisjes’, tegelijkertijd het besluit verdedigend (‘waar heel goed over nagedacht was’) om de vaders en gezinnen van diezelfde meisjes toch niet te redden.

VVD-kamerlid Christianne van der Wal, minister in het kabinet dat toezegde de bewakers en hun families naar Nederland te halen, vraagt zich nu zelfs hardop af of deze groep ‘laag-geprioriteerden’ eigenlijk wel gevaar loopt.

Schaamteloos sluit ze zo haar ogen voor de ‘laag-geprioriteerde’ Farid, die na meerdere bedreigingen al drie jaar ondergedoken leeft onder een schuilnaam, op wisselende adressen, in armoede, geïsoleerd van zijn gezin. ‘Ik hoop dat jij nooit hoeft mee te maken wat ik nu meemaak’, zei hij tegen Trouw dat hem in het geheim sprak. Tien jaar lang bewaakte Farid, herkenbaar in een uniform met Nederlandse vlag, onze ambassade in Kabul. Ook direct na de machtsgreep van de Taliban bleef hij de ambassade trouw. De belofte dat Nederland hem later zou evacueren, bleek een leugen. Volgens Vluchtelingenwerk Nederland zijn inmiddels vijftien defensiebewakers vermoord die voor Nederland werkten.

Buitenlanders zijn goed genoeg als wij ze nodig hebben, om ons vege lijf te redden of om vuil werk voor ons te doen. Wederkerig is die relatie allerminst. Zodra deze mensen voor ons geen functie meer hebben, rest hen hetzelfde lot als een afgedankte wegwerpbeker: de vuilstort. Personeel als wegwerpproduct, we zijn als Nederland grootgebruiker, stelde ook de Adviesraad Migratie in zijn rapport Geen Derderangsburgers. De raad heeft grote zorgen over de omstandigheden waaronder tienduizenden arbeidsmigranten in Nederland werken, de uitbuiting en dakloosheid die velen treft, zoals deze week wederom bleek uit de telling van Hogeschool Utrecht en het Kansfonds. Of het nu gaat om Westlandse kassen, slachthuizen of de pakketindustrie, waarop de Arbeidsinspectie momenteel haar pijlen richt, de mensen-wegwerp-mentaliteit zit diep in de haarvaten van onze samenleving.

Met afgrijzen las ik woensdag het stuk in deze krant over de duizenden Afrikaanse dienstmeisjes die in Libanon op straat zijn gedumpt, toen de families waarvoor ze tegen een hongerloontje zorgden, de oorlog ontvluchtten. De meisjes zijn niets meer waard. Of toch? Om even de hond uit het achtergelaten huis te redden. ‘Ze maakten zich zorgen om de hond, niet om mij.’

Ja, maar dat is Libanon, hoor ik u denken, zo erg is het hier niet. Dat valt te bezien. Zolang wij in eigen land ons zand in de ogen laten strooien met een verzonnen asielcrisis en de ogen tegelijkertijd gesloten houden voor de mensonterende omstandigheden waarin arbeidsmigranten ons vuile werk opknappen, zijn wij geen haar beter dan de gastgezinnen in Libanon. Of dit harteloze kabinet.

Bron: De Volkskrant, 12 oktober 2024

‘Jemig, Tessa!’ Vrachtwagenchauffeur Dave kan zijn ogen niet geloven. In twee maanden zag hij zijn collega enorm afvallen, bijna onherkenbaar. Ook Dave kampt met overgewicht. Alles heeft hij geprobeerd. Steeds verloor hij kilo’s, die er snel weer bij kwamen zodra hij de teugels iets liet vieren. ‘Ik jojo wat af’, lacht Dave schamper. Jarenlang ongezond eten bij wegrestaurants eist zijn tol. Langs de snelweg is nu eenmaal weinig gezonds te krijgen. ‘Maar ik wil niemand de schuld geven, hoor.’

Tessa knikt begripvol. ‘Probeer Ozempic’, fluistert ze. ‘Een prikje en weg is je vet. Gewoon via internet.’

Inmiddels prikt een op de acht Amerikanen medicijnen gebaseerd op semaglutide, bedoeld tegen suikerziekte, maar verworden tot afvalelixer. Ook in ons land groeit het gebruik explosief. Producent Novo Nordisk kampt zelfs met leveringsproblemen. Met grote gevolgen voor de diabetespatiënt, voor wie dit medicijn van levensbelang is. Ernstig is ook dat niet-patiënten hun op internet hun heil zoeken. Ozempic is immers alleen op recept verkrijgbaar.

Na een provisorisch vragenlijstje kan iedereen, zonder controle door een arts, een Ozempic-abonnementje nemen, thuisbezorgd voor 200 euro per maand. Het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) slaat alarm. De injecties kunnen met ander medicijngebruik tot grote risico’s leiden en schade toebrengen aan mensen met een eetstoornis. De Inspectie voor Gezondheidszorg & Jeugd (IGJ) is inmiddels een grootschalig onderzoek begonnen tegen de bloeiende – en veelal illegale – handel in afvalinjecties. Broodnodig, zeker gezien de gezondheidsrisico’s. ‘Middelen kunnen vervalst zijn, verontreinigingen bevatten of de verkeerde dosering van de werkzame stof’, zegt IGJ-inspecteur Tom Zwaan in Het Financieele Dagblad.

De sterrenstatus van Ozempic helpt niet. Dagelijks jubelen beroemdheden, wetenschappers, beleidmakers en media over het spul. ‘Het populaire afslankmiddel blijkt een medicijn met vele talenten’, schreef NRC vorige week nog, en somde opgetogen de vele kwalen op waartegen semaglutide een oplossing kan zijn: ‘Een wondermiddel lijkt het.’

Een wondermiddel is het zeker voor fabrikant Novo Nordisk, die zijn beurswaarde zag verdubbelen tot 515 miljard dollar. Twee keer de waarde van voedingsgigant Nestlé, die leeft bij de gratie van de menselijke hunkering naar ongezonde dikmakers. Koren op de molen van beleidsmakers en politici, die hopen dat de farmaceutische sector de oppermachtige voedingsindustrie op de knieën krijgt. Het Ozempic-effect als welkome symptoombestrijding waardoor ingewikkelde politieke keuzen kunnen worden vermeden. Helaas, de markt zien als oplossing voor een probleem dat de markt heeft gecreëerd, is opportunistisch wensdenken. Meer maatschappelijk verantwoord gedrag van internationale voedselconcerns, ten koste van winstmarges en beurskoers, is een illusie.

Intussen maakt Nestlé slim gebruik van de Ozempic-rage. Tachtig man werken aan speciale diepvriesmaaltijden voor semaglutide-gebruikers. ‘Bizar’, zegt expert Tony Goldstone van het Imperial College in Londen. ‘Mensen die afvalmedicijnen gebruiken hebben helemaal geen speciale voeding nodig.’ Pure marketing. Net als de peperdure supplementen die Nestlé bedacht tegen het ‘ingevallen Ozempic-gezicht’.

Voedingsmultinationals de dupe van de Ozempic-hausse? Ik waag het te betwijfelen. Ozempic laat weliswaar vet en hongergevoel verdwijnen, maar niet voor lang. Bijna de helft van de gebruikers stopt na zes maanden. Te duur, of te veel bijwerkingen. Wie ophoudt met prikken, krijgt er een grommende honger voor terug. Net als de hunkering naar ongezond voedsel. Laten Nestlé & co dáár precies het juiste antwoord op hebben: megaporties bewerkt eten voor een superlage prijs. Ik zie de beurskoers van Nestlé al stijgen. Net als het gewicht van Dave en Tessa na de Ozempic jojo-trend.

Bron: De Volkskrant, 5 oktober 2024

‘Ik ga je wurgen!’ Vanuit zijn kamer hoorde Jimmy zijn moeder gillen. Het jongetje stormde naar beneden. Supermanpak aan, kinderzwaardje in zijn hand. ‘Ik kom je redden, mama!’ had hij geroepen. Het was het moment dat de politie binnenviel, de buren hadden gebeld. ‘Net op tijd. Anders was ik er niet meer geweest.’ Voor Anne liep zes jaar terreur door haar man nog net goed af.
Elke acht dagen wordt in Nederland een vrouw vermoord, in 60 procent van de gevallen door een (ex-)partner. Vaak enkel omdat ze vrouw is, vanuit het idee de baas te zijn over haar. ‘Femicide, het is bijna altijd gepland’, zegt Jane Monckton Smith, die het bestuderen van gewelddadige relaties tot haar levenswerk maakte. ‘Vaak beëindigde het slachtoffer de relatie en accepteert de dader dat niet.’

Volgens Monckton Smith is femicide de meest voorspelbare dood. Het verloopt volgens een vast patroon, waarbij de pleger steeds verder gaat. In elke fase zijn, als je goed kijkt, duidelijke rode vlaggen zichtbaar. Een man die opvallend snel hard van stapel loopt. Veel cadeaus, vlug trouwen en een kind. Wat volgt is verstikkende isolatie van familie en vrienden. Daarna controledrang, fysiek, psychisch of seksueel geweld. Als de vrouw de relatie uiteindelijk verbreekt, weigert de man zich er bij neer te leggen. Hij voelt zich zo afgewezen en vernederd dat moord een optie wordt.

Als gevolg van de intieme terreur hebben de vrouwen vaak een laag zelfbeeld en geven ze zichzelf de schuld. Daarnaast is weggaan, of zeggen dat je gaat, levensgevaarlijk, een vuurrode vlag. Het roofdier laat zijn prooi niet meer los. De film Het ligt aan mij van Marlyn van Erp en Abid Chand vangt in zes minuten op indringende wijze dit cruciale moment. Transportondernemer Wim Hertgers vertoonde de film deze week in een met portretten van slachtoffers van femicide bestickerde vrachtwagen. Met een stedentour probeert hij zoveel mogelijk vrouwen het leed te besparen, dat zijn dochter Sanne is aangedaan. Vorig jaar werd zij door haar man Frank vermoord. Frank sneed haar keel door en bracht vervolgens zichzelf om. ‘Achteraf gezien stonden alle verkeerslichten in hun relatie op rood’, vertelt Wim Hertgers in De Telegraaf.

Over anderhalve week is de Tweede Kamer aan zet. Te hopen is dat Kamer en kabinet tot concrete actie overgaan. Hoe complex ook, tegen femicide is wel degelijk iets te doen. Het vereist alleen wel dat het wollige proza in het kabinetsplan van voor de zomer plaatsmaakt voor plannen die werkelijk werken in de praktijk. In buiten- en binnenland wemelt het goede voorbeelden. Zoals in Rotterdam waar de aanwezigheid van een speciale officier van Justitie bij rechtszaken zorgt dat rode vlaggen naar aanloop van vrouwenmoord sneller worden herkend.

Toch valt of staat alles met de aanpak van de structurele ongelijkheid tussen man en vrouw die mannen in een dominante positie plaatst, zeggen ook de experts. Of het nu gaat om de verheerlijking door een kwart van de jongeren van influencer Andrew Tate die vindt dat vrouwen eigendom zijn van mannen. Of de noodzaak om je vriendin soms te slaan om respect af te dwingen, wat 13 procent van de jongens en 4 procent van de meisjes in de leeftijd van 15-30 jaar onderschrijven.

Hoog tijd dus dat Wims vrachtwagen stad en land afrijdt en Het ligt aan mij viral gaat, tot ver achter elke voordeur.

Bron: De Volkskrant, 28 september 2024

Vrijdagochtend, acht uur. Aan de toog van mijn favoriete koffietent zit vaste bezoeker Bertine, met een dubbele espresso en haar krantje. Bloeddoorlopen ogen verraden slaapgebrek. Oorzaak: twee dagen Algemene Beschouwingen. ‘Die noodwet is gewoon de eerste stap richting het slopen van onze democratie’, zegt ze fel. ‘Kijk naar de geschiedenis en je ziet het: een crisis fingeren, zondebokpolitiek, een volksmenner en zijn katvangers. Plus natuurlijk allemaal gewillige wegkijkers.’

‘Maak je niet zo druk’, reageert een andere stamgast. ‘De rechter fluit ze wel terug. Zo’n vaart zal het niet lopen.’ Zijn buurman valt hem bij. ‘Al die paniek om een wetje. Dacht je soms dat mijn bedrijf zo succesvol zou zijn als ik steeds zou luisteren naar iedereen die me vertelt waarom iets niet kan?’
Bertine zucht. ‘En ik leef gewoon door. Net als die kikker, weet je wel, die rustig in een pan met water blijft zitten tot ie is dood gekookt. Zo voel ik me.’

Ze is er allesbehalve gerust op. Dat geldt ook voor mij. De waarschuwing van historicus en Hitler-expert Thomas Weber in het Nederlands Dagblad spookt door mijn hoofd: ‘In Weimar waren er, voor 1933, ook noodwetten die het parlement uitschakelden. Veel Duitsers dachten: dat is maar tijdelijk, dat loopt wel weer met een sisser af. Het normaliseren van een uitzondering kan leiden tot afstomping van waakzaamheid. Zo worden afweerkrachten in een politiek systeem afgebroken.’

Bezorgdheid laten wegvloeien in onverschilligheid. Het sluipt er zo in, ongemerkt en bijna altijd onder valse voorwendselen. Zoals: ik wil wel, maar ik heb geen tijd. Te druk met eigen sores. Kleine kinderen, dementerende ouders, zieke vrienden, die nieuwe baan.

Of: behalve stemmen, kan ik niets. Voor het klimaat kan ik tenminste nog minder vliegen, maar de bescherming van de democratie, daar heb ik toch geen invloed op. We gebruiken het gevoel van machteloosheid maar al te vaak als alibi voor wegkijken en overgaan tot de orde van de dag.

Leendert van der Valk – in De Groene Amsterdammer op zoek naar het antwoord op de vraag: wat kun je doen om de democratie te beschermen? – laat via Yale-professor Tymothy Snyder, auteur van het boek Over Tirannie, zien dat je als individu twintig concrete acties kunt ondernemen om de democratie te beschermen. Alle op basis van lessen uit het verleden.

‘Niet normaliseren is cruciaal’, zegt Snyder. Demonstreren vindt hij de belangrijkste manier om niet te volgzaam te zijn. Daarnaast: verdedig democratische instituties, zoals vrije pers, onderwijs en rechtspraak. Betaal voor nieuws, doneer aan goede doelen die de democratie beschermen.

Of zet zorgen om in daden via je eigen beroep. Zoals een advocaat die zijn tijd doneert aan een goede zaak, een leraar die het democratisch bewustzijn van zijn leerlingen vergroot of ambtenaren die niet buigen voor politieke manipulatie. Of Kamerleden die pal staan voor het parlement.

Zijn oproep is duidelijk: wees waakzaam, kritisch en verdedig de feiten. Spreek je uit tegen haatdragend taalgebruik, onethisch gedrag en onrechtvaardigheid, ook als dat wrijving geeft of de stemming bederft. Op het werk, bij vrienden, in de koffietent op de hoek. Kortom, wees dapper, is zijn devies.

‘De professor heeft gelijk’, zegt Bertine als ik haar later het artikel mail. ‘We zijn toch geen kikkers? Op naar het Binnenhof, met een spandoek! Ga je mee?’

Bron: De Volkskrant, 21 september 2024

Op het digibord staat een plaatje van een fiets. ‘Deze fiets heeft twee wielen’, zeg ik tegen mijn groep 6. ‘Steek je hand op als je denkt dat mijn bewering klopt.’ Alle handen vliegen direct de lucht in. Behalve een, die van Tom. ‘Het klopt niet, juf’, zegt hij. ‘Die fiets heeft drie wielen, u bent het tandwiel vergeten.’

Kinderen kritisch leren nadenken: ik zie het als een van mijn belangrijkste opdrachten. Wat is waar en wat niet? En hoe weet je dat zo zeker? Maar eenvoudig is het niet, waarheidsvinding in het hedendaagse informatietijdperk waarin we elke dag worden bedolven onder een vloedgolf aan woorden en beelden.

Te meer omdat ons brein ons ook nog eens gemakkelijk misleidt, zoals
wetenschapsfilosoof Ton Derksen in zijn boek Waarheidsvinding beschrijft. ‘Snelheid staat voorop als wij naar kennis zoeken, niet de waarheid’, aldus Derksen. Een evolutionaire erfenis. ‘Als het om meer ingewikkelde zaken draait, gaan we snel de fout in. Denk aan politiek, wetenschap en recht.’

Daarnaast hechten we volgens Derksen steevast meer geloof aan wat in ons wereldbeeld past dan wat ons vreemd is, waarbij algoritmes op sociale media ervoor zorgen dat we bevestigd worden in onze overtuigingen. Zo hoeft zelfs iemand die gelooft dat de aarde plat is zich niet langer een eenzame zonderling te voelen. Op internet zijn mede-gelovigen snel gevonden.

En helaas, onwaarheden verspreiden loont. Liegen voor spektakel is als suiker voor de geest. Vroeger beperkte het zich tot een roddelblaadje bij de kapper of gesmoes bij het koffieapparaat. Nu bereiken leugens en achterklap ons in een click en een zucht, overal en altijd. Gevaarlijk; inmiddels gelooft een op de vijf Nederlanders in complottheorieën.

Wat liegen en bedriegen betreft. Afgelopen dinsdag was opperleugenaar Donald Trump weer in topvorm, raaskallend over vluchtelingen die huisdieren opeten en Democraten die zelfs na een geboorte abortus nog toestaan. Maar dit keer kon hij niet straffeloos zijn drek blijven dumpen.

Voor het oog van 67 miljoen Amerikanen werd zijn kulverhaal direct gepareerd door de moderatoren van nieuwszender ABC. Weliswaar een fractie van de meer dan dertig flagrante leugens die CNN-factcheckers na het debat opspoorden, maar wat een verademing!

‘Een beter-dan-normale-nacht voor de waarheid’, verwoordde Guardian-columnist Margaret Sullivan het treffend. Eindelijk lik op stuk door journalisten. Hoog tijd, volgens schrijver Kasper C. Jansen, want waarheidsverwaarlozing door journalisten gebeurt volgens hem nog te vaak en te veel. ‘Waar je de feiten aan onterechte twijfel blootstelt door hen zonder onderscheid naast leugens te plaatsen, krijgen de leugens er juist cachet door’, aldus Jansen vorige week in de Volkskrant in een essay naar mijn hart. ‘Hoe kunnen we van alle burgers verwachten dat ze consequent en luidkeels op de feiten hameren, als de journalisten die hen informeren het niet consequent doen?’, vraagt hij zich terecht af.

Jansen pleit ervoor waarheidsverwaarlozing in al haar vormen te verbannen uit de journalistiek. Hopelijk is de moedige stap van nieuwszender ABC voor de Nederlandse redacties een aanmoediging daartoe. Waarheidsvinding; niet als optie indien er nog tijd of geld is, maar een conditio sine qua non. Dat vereist niet alleen meer prioriteit voor (feiten)onderzoek, maar bovenal het lef om de lokroep van sensatiepolitiek te weerstaan. Want tijd om te wachten totdat factchecker Tom uit mijn klas zover is om hun gelederen te versterken, is er niet.

Bron: De Volkskrant, 14 september 2024